VINPA

Một trong những tuyến hàng hải quan trọng bậc nhất thế giới, eo biển Hormuz, đang trở thành tâm điểm chú ý của các nhà đầu tư năng lượng khi những căng thẳng mới phát sinh ở vùng Vịnh.

Tuyến đường biển hẹp này chứng kiến khoảng 20% tổng lượng dầu mỏ và khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG) toàn cầu đi qua mỗi ngày, góp phần duy trì nguồn cung năng lượng cho nhiều nền kinh tế lớn.

Nằm giữa Oman và Iran, eo biển Hormuz nối Vịnh Ba Tư với Vịnh Oman và Biển Ả Rập. Với chiều dài khoảng 167 km, điểm hẹp nhất chỉ rộng 39 km, nhưng đủ để những tàu chở dầu lớn nhất thế giới di chuyển an toàn.

Theo số liệu từ Trung tâm Thông tin Hàng hải Chung, trong tháng 6/2024, trung bình mỗi ngày có 114 tàu qua lại eo biển. Sang tháng 6/2025, lưu lượng này vẫn được duy trì ổn định, thậm chí có ngày đạt 122 tàu.

Không chỉ đóng vai trò là cửa ngõ xuất khẩu dầu, eo biển Hormuz còn được coi là nút thắt vận tải quan trọng nhất hành tinh, đảm bảo chuỗi cung ứng năng lượng không bị gián đoạn. Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ cho biết, lượng dầu vận chuyển qua đây mỗi ngày lên tới 20 triệu thùng, chiếm khoảng 20% nhu cầu dầu lỏng toàn cầu.

Theo Giáo sư Guido Cozzi, Trưởng khoa Kinh tế vĩ mô tại Đại học St. Gallen, việc mất ổn định tại Hormuz sẽ đe dọa đến sự cân bằng kinh tế toàn cầu, đẩy giá năng lượng tăng cao, làm phát sinh lạm phát và gây sức ép lớn lên các chuỗi cung ứng vốn đã mong manh.

Ông nhận định, các khu vực phụ thuộc mạnh vào nhập khẩu năng lượng như châu Âu và Trung Quốc sẽ bị ảnh hưởng rõ rệt, trong khi Mỹ hay Anh có thể ít chịu thiệt hại hơn do nguồn cung đa dạng và lợi ích từ giá xuất khẩu tăng.

Bên cạnh dầu mỏ, khí đốt tự nhiên cũng là một mắt xích không kém phần quan trọng. Qatar, quốc gia dẫn đầu về xuất khẩu LNG, mỗi năm vận chuyển khoảng 77 triệu tấn LNG qua Hormuz, tương đương một phần năm nguồn cung toàn cầu. Theo đánh giá của S&P, công suất đường ống hiện tại không đủ thay thế khối lượng dầu khí khổng lồ đi qua eo biển, nên nếu có sự cố lớn xảy ra, thị trường khó tránh khỏi cú sốc nguồn cung.

Trong bối cảnh những diễn biến phức tạp gần đây, Quốc hội Iran đã bỏ phiếu thông qua đề xuất đóng cửa eo biển Hormuz sau các cuộc tấn công nhắm vào hạ tầng hạt nhân trong nước. Tuy nhiên, quyết định này vẫn chờ Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao phê duyệt. Đây được coi là bước đi chưa từng có tiền lệ, bởi chính Iran cũng phụ thuộc vào tuyến đường này để xuất khẩu phần lớn dầu thô và khí đốt.

Theo Trung tâm Luật và An ninh Quốc tế Robert Strauss, việc phong tỏa hoàn toàn Hormuz là kịch bản khó thành hiện thực, vì ngoài các lực lượng hải quân quốc tế túc trực, chính Iran cũng không muốn tự cắt đường sinh kế quan trọng của mình. Các đối tác lớn như Trung Quốc sẽ chịu thiệt hại trực tiếp, kéo theo quan hệ thương mại bị ảnh hưởng nặng nề.

Dù vậy, các chuyên gia vẫn cảnh báo rằng, ngay cả những gián đoạn tạm thời cũng đủ để đẩy giá dầu vượt ngưỡng 100 USD mỗi thùng. Trong khi đó, các quốc gia vùng Vịnh như Ả Rập Xê Út hay UAE có hệ thống đường ống cho phép vận chuyển dầu qua các lộ trình thay thế, tuy nhiên năng lực vẫn hạn chế so với nhu cầu.

Một số kịch bản khác được các tổ chức nghiên cứu đề cập là các biện pháp làm gián đoạn gián tiếp hoạt động vận tải, như gây nhiễu tín hiệu định vị GPS, tăng cường tuần tra kiểm soát trên biển hoặc áp dụng các quy định giám sát chặt chẽ hơn. Bên cạnh đó, dù ít xảy ra, những sự cố liên quan đến an ninh hàng hải cũng có thể khiến các công ty vận tải và doanh nghiệp bảo hiểm cân nhắc giảm tần suất hoạt động qua khu vực này trong một thời gian nhất định.

Hiện tại, Trung tâm Thông tin Hàng hải Liên hợp quốc chưa ghi nhận bất kỳ mối đe dọa trực tiếp nào đối với hoạt động thương mại tại eo biển Hormuz. Tuy nhiên, chi phí bảo hiểm cho các tàu chở dầu đã tăng rõ rệt, phản ánh mức độ lo ngại rủi ro leo thang.

Một yếu tố quan trọng khác là quy mô kho dự trữ toàn cầu. Theo Bloomberg, các quốc gia đang duy trì khoảng 5,8 tỷ thùng dầu thô và nhiên liệu dự trữ, tương đương gần 80% nhu cầu hàng năm đi qua Hormuz. Nhờ vậy, một sự gián đoạn ngắn hạn sẽ ít có khả năng làm tê liệt thị trường ngay lập tức, nhưng vẫn tạo ra cú sốc giá trong ngắn hạn.

Các nhà quan sát cho rằng, việc đảm bảo an ninh tại eo biển Hormuz không chỉ phụ thuộc vào nỗ lực quân sự mà còn cần các cơ chế ngoại giao và hợp tác đa phương để duy trì thông suốt tuyến đường huyết mạch này. Trong lúc chờ đợi các động thái chính thức từ Tehran, mọi biến động tại Hormuz vẫn sẽ tiếp tục là chỉ dấu quan trọng dẫn dắt thị trường năng lượng toàn cầu.